Mülteci kime denir? Sığınmacı ve göçmen arasında fark var mı?
Mülteci krizi insanlık tarihi kadar eski ve hiçbir zaman da çözülememiş bir sorun. Peki mülteci kimdir? Sığınmacı, göçmen, mülteci statüleri arasındaki farklar nedir? Uluslararası hukuk nasıl tanımlıyor?
İnsanlık
tarihi yüzyıllar boyunca göç hareketlerine sahne oldu. Soykırım, insanlığa
karşı suçlar, savaşlar, mübadeleler, doğal afetler, ekonomik kaygılar.
Sebepleri farklıydı belki ama, insanlar yeni bir yaşam umuduyla her seferinde
yollara düştü. Büyük kitlelerin zorunlu göçü 20’nci yüzyılda Balkan Savaşları
ile başladı. İkinci Dünya Savaşı’na gelindiğinde ise en üst seviye ulaştı.
Bugün de tablo farklı değil. Dünya; İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en büyük
mülteci krizine sahne oluyor.
1951 tarihli mültecilerin hukuki statüsüne ilişkin sözleşme ve mültecilerin
hukuki statüsüne ilişkin 1967 protokolü; uluslararası alanda mülteci hukukuna
ilişkin temel belgeleri oluşturuyor.
Ayrıca İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 14’nci maddesi sığınma hakkı
tanıyor. Maddede; “herkesin zulüm altında başka ülkelere sığınma ve
sığınma olanaklarından yararlanma hakkı vardır” deniliyor.
MÜLTECİ
KİMDİR?
Bir de farklı anlama gelen terimler var. Mülteci, sığınmacı ve
göçmen; uluslararası hukuka göre üç farklı statü.
Mülteci; “ırkı, dini, milliyeti, belli bir sosyal gruba mensubiyeti veya
siyasi düşünceleri nedeniyle zulüm göreceği konusunda haklı bir korku taşıyan
ve bu yüzden ülkesinden ayrılan ve korkusu nedeniyle geri dönemeyen veya dönmek
istemeyen kişi” olarak tanımlanıyor. Yani mültecilere; uluslararası
anlaşmalarla özel statü ve hukuki koruma sağlanıyor.
Henüz bu korumadan faydalanamayanlar ise “sığınmacı” olarak
nitelendiriliyor. Sığınmacı, mülteci olarak uluslararası koruma arayan ancak
statüleri henüz resmi olarak tanınmamış kişilere deniyor.
“Göçmen” ise, ülkesinden ekonomik veya diğer nedenlerle gönüllü olarak ayrılan
kişi demek. Yani göçmenler ülkelerini kendi istekleri doğrultusunda terk
ederken, mülteciler ülkelerini terk etme zorunda kalan ya da terk ettirilen
kişilerden oluşuyor.
Mülteciler konusunda çalışma yürüten örgütlerin başında ise BM Mülteciler
Yüksek Komiserliği var.
14 Aralık 1950’de BM Genel Kurulu tarafından kurulan örgüt; dünya genelinde
mülteci sorunlarını çözmeye çalışıyor. Fakat kalıcı çözümlere ulaşmak pek de
mümkün olmadı.
Mülteci akınını engellemek için bazı önlemler alınsa da dünya insanların umut
yolculuğuna hep seyirci kaldı.
